Klassifikasiýa laýyklykda infragyzyl datçikleri ýylylyk datçiklerine we foton datçiklerine bölmek mümkin.

Malylylyk datçigi

Malylylyk detektory, temperaturanyň ýokarlanmagy üçin infragyzyl şöhläni siňdirmek üçin kesgitleýji elementi ulanýar we soňra käbir fiziki häsiýetleriň üýtgemegi bilen bilelikde bolýar. Bu fiziki häsiýetleriň üýtgemelerini ölçemek, onuň siňdirýän energiýasyny ýa-da güýjüni ölçäp biler. Specificörite amal aşakdaky ýaly: Birinji ädim, temperaturanyň ýokarlanmagyna sebäp bolmak üçin termiki detektor tarapyndan infragyzyl şöhläni siňdirmek; ikinji ädim, ýylylyk detektorynyň temperaturanyň ýokarlanmagyny elektrik energiýasynyň üýtgemegine öwürmekdir. Köplenç ulanylýan fiziki eýeçiligiň üýtgemeleriniň dört görnüşi bar: termistor görnüşi, termokupl görnüşi, piroelektrik görnüşi we Gaolai pnewmatik görnüşi.

# Termistor görnüşi

Heatylylyga duýgur material infragyzyl şöhläni siňdirenden soň, temperatura ýokarlanýar we garşylyk gymmaty üýtgeýär. Garşylyk üýtgemeginiň ululygy siňdirilen infragyzyl şöhlelenme energiýasyna proporsionaldyr. Bir madda infragyzyl şöhläni siňdirenden soň garşylygy üýtgetmek arkaly döredilen infragyzyl detektorlara termistor diýilýär. Termistorlar köplenç ýylylyk radiasiýasyny ölçemek üçin ulanylýar. Termistorlaryň iki görnüşi bar: metal we ýarymgeçiriji.

R (T) = AT - CeD / T.

R (T): garşylyk bahasy; T: temperatura; A, C, D: material bilen üýtgeýän yzygiderlilik.

Metal termistoryň oňyn temperatura koeffisiýenti bar we onuň mutlak bahasy ýarymgeçirijiden has kiçi. Garşylyk bilen temperaturanyň arasyndaky baglanyşyk esasan çyzykly we güýçli ýokary temperatura garşylygy bar. Esasan temperatura simulýasiýasyny ölçemek üçin ulanylýar;

Ondarymgeçiriji termistorlar tersine, duýduryşlar, ýangyndan goramak ulgamlary we termiki radiator gözlemek we yzarlamak ýaly radiasiýa kesgitlemek üçin ulanylýar.

# Termokupl görnüşi

Termokupl diýlip atlandyrylýan termokupl, iň irki termoelektrik kesgitleýiş enjamy we onuň iş prinsipi piroelektrik täsiri. Iki dürli geçiriji materialdan ybarat çatryk, çatrykda elektromotiw güýç döredip biler. Termokupl alýan radiasiýa soňuna gyzgyn uç, beýleki ujuna sowuk uç diýilýär. Termoelektrik täsiri diýlip atlandyrylýar, ýagny bu iki dürli geçiriji material bir halka birikdirilen bolsa, iki bogundaky temperatura üýtgeşik bolsa, aýlawda tok emele geler.

Siňdiriş koeffisiýentini gowulandyrmak üçin, demir ýa-da ýarymgeçiriji bolup bilýän termokuplyň materialyny emele getirmek üçin gyzgyn ujuna gara altyn folga oturdylýar. Gurluş ýa-da çyzyk ýa-da zolak görnüşli bir zat ýa-da wakuum çökdürmek tehnologiýasy ýa-da fotolitografiýa tehnologiýasy arkaly ýasalan inçe film bolup biler. Edara görnüşli termokupllar esasan temperaturany ölçemek üçin ulanylýar we inçe film görnüşli termokupllar (yzygiderli köp termokupllardan ybarat) radiasiýany ölçemek üçin ulanylýar.

Termokupl görnüşli infragyzyl detektoryň wagt üýtgewsizligi birneme uludyr, şonuň üçin jogap wagty birneme uzyn we dinamiki aýratynlyklary birneme pes. Demirgazyk tarapdaky radiasiýa üýtgemeginiň ýygylygy, adatça, 10HZ-den pes bolmaly. Amaly amalyýetlerde infragyzyl şöhlelenmäniň intensiwligini kesgitlemek üçin termopili emele getirmek üçin birnäçe termokupllar yzygiderli birikdirilýär.

# Piroelektrik görnüşi

Piroelektrik infragyzyl detektorlar piroelektrik kristallardan ýa-da polýarizasiýa bilen “ferroelektriklerden” ýasalýar. Piroelektrik kristal, merkezi däl simmetrik däl gurluşa eýe bolan piezoelektrik kristaldyr. Tebigy ýagdaýda polo positiveitel we otrisatel zarýad merkezleri belli bir ugurda gabat gelmeýär we kristal üstünde belli bir mukdarda polýarizasiýa zarýadlary emele gelýär, bu öz-özünden polýarizasiýa diýilýär. Kristal temperatura üýtgese, kristalyň polo positiveitel we otrisatel zarýadlarynyň merkeziniň üýtgemegine sebäp bolup biler, şonuň üçin polýarizasiýa zarýady şoňa görä üýtgeýär. Adatça onuň üstü atmosferada ýüzýän zarýadlary alýar we elektrik deňagramlylygy saklaýar. Ferroelektrikiň üstü elektrik deňagramlylygynda bolanda, infragyzyl şöhleler onuň ýüzüne şöhlelenende, ferroelektrik (list) temperaturasy çalt ýokarlanýar, polýarizasiýa intensiwligi çalt azalýar we baglanyşyk zarýady birden azalýar; üstündäki ýüzýän zarýad bolsa haýal üýtgeýär. Içki ferroelektrik bedeninde üýtgeşiklik ýok.

Temperaturanyň üýtgemegi netijesinde ýüze çykan polýarizasiýa intensiwliginiň üýtgemeginden gysga wagtyň içinde elektrik deňagramlylygy ýagdaýyna täzeden zarýadyň bir bölegini goýbermäge deň bolan ferroelektrikiň üstünde artykmaç ýüzýän zarýadlar peýda bolýar. Bu hadysa piroelektrik täsiri diýilýär. Mugt zarýadyň ýerüsti zarýady zyýansyzlandyrmak üçin köp wagt gerekdigi sebäpli, birnäçe sekuntdan gowrak wagt gerek we kristalyň öz-özünden polýarlaşmagynyň dynç alyş wagty gaty gysga, takmynan 10-12 sekunt, şonuň üçin piroelektrik kristal çalt temperaturanyň üýtgemegine jogap berip biler.

# Gaolai pnewmatik görnüşi

Gaz belli bir göwrümi saklamak şertinde infragyzyl şöhläni siňdirende, temperatura ýokarlanar we basyş ýokarlanar. Basyşyň ýokarlanmagynyň ululygy sorulýan infragyzyl şöhlelenme güýjüne proporsionaldyr, şonuň üçin sorulýan infragyzyl şöhlelenme güýji ölçenilip bilner. Aboveokardaky ýörelgeler bilen döredilen infragyzyl detektorlara gaz detektorlary, Gao Lai turbasy adaty gaz detektory diýilýär.

Foton datçigi

Foton infragyzyl detektorlar, materiallaryň elektrik aýratynlyklaryny üýtgetmek üçin infragyzyl şöhlelenmäniň şöhlelenmesi astynda fotoelektrik effektleri öndürmek üçin käbir ýarymgeçiriji materiallary ulanýarlar. Elektrik häsiýetleriniň üýtgemelerini ölçemek bilen, infragyzyl şöhlelenmäniň intensiwligini kesgitläp bolýar. Fotoelektrik täsiri bilen döredilen infragyzyl detektorlara bilelikde foton detektorlary diýilýär. Esasy aýratynlyklary ýokary duýgurlyk, çalt jogap tizligi we ýokary jogap ýygylygydyr. Generallyöne köplenç pes temperaturada işlemeli we kesgitleýiş zolagy birneme dar.

Foton detektorynyň iş prinsipine görä, adatça daşarky fotodetektora we içerki fotodetektora bölünip bilner. Içerki fotodetektorlar fotokonduktiw detektorlara, fotoelektrik detektorlaryna we fotomagnitelektrik detektorlaryna bölünýär.

# Daşarky fotodetektor (PE enjamy)

Belli bir metallaryň, metal oksidleriniň ýa-da ýarymgeçirijileriň üstünde ýagtylyk ýüze çykanda, foton energiýasy ýeterlik bolsa, ýer elektronlary çykaryp biler. Bu hadysa, daşarky fotoelektrik täsirine degişli fotoelektron zyňylyşy diýilýär. Fotosuratlar we fotomultipleýji turbalar bu görnüşli foton detektoryna degişlidir. Jogap tizligi çalt we şol bir wagtyň özünde fotomultipleýji turba önümi gaty ýokary girdeji gazanýar, ony bir foton ölçemek üçin ulanyp bolýar, ýöne tolkun uzynlygy diapazony birneme dar we iň uzynlygy bary-ýogy 1700nm.

# Fotokonduktiw detektor

Icarymgeçiriji hadysanyň fotonlaryny siňdirende, ýarymgeçirijidäki käbir elektronlar we deşikler geçiriji däl ýagdaýdan elektrik geçirip bilýän erkin ýagdaýa geçýär we şeýlelik bilen ýarymgeçirijiniň geçirijiligini ýokarlandyrýar. Bu hadysa fotokonduktiw effekt diýilýär. Ondarymgeçirijileriň fotokonduktiw täsiri bilen döredilen infragyzyl detektorlara fotokonduktiw detektorlar diýilýär. Häzirki wagtda foton detektorynyň iň giňden ulanylýan görnüşidir.

# Fotowoltaik detektor (PU enjamy)

Käbir ýarymgeçiriji material gurluşlarynyň PN çatrygynda infragyzyl şöhlelenme şöhlelenende, PN çatrygyndaky elektrik meýdanynyň täsiri astynda P sebitindäki erkin elektronlar N meýdanyna, N sebitindäki deşikler bolsa süýşýär. P meýdany PN çatrygy açyk bolsa, PN birleşmesiniň iki ujunda surat elektromotiw güýji diýilýän goşmaça elektrik potensialy döredilýär. Surat elektromotiki güýç effektini ulanmak arkaly ýasalan detektorlara fotoelektrik detektorlary ýa-da çatryk infragyzyl detektorlar diýilýär.

# Optiki magnetoelektrik detektor

Magnit meýdany gyrada ulanylýar. Ondarymgeçirijiniň üstü fotonlary siňdirende, emele gelen elektronlar we deşikler bedene ýaýraýar. Diffuziýa prosesinde, gapdal magnit meýdanynyň täsiri sebäpli elektronlar we deşikler nusganyň iki ujuna ýapylýar. Iki ujunyň arasynda potensial tapawut bar. Bu hadysa opto-magnetoelektrik täsiri diýilýär. Surat-magnetoelektrik täsirinden ýasalan detektorlara foto-magneto-elektrik detektorlary diýilýär (PEM enjamlary diýilýär).